Substancje słodzące są coraz częściej stosowane w produkcji nowoczesnej żywności. Ich niewątpliwą zaletą jest to, że nie dostarczają kalorii, a nadal pozwalają na uzyskanie słodkiego smaku napojów, posiłków i przekąsek. Jak słodziki wpływają na zdrowie? Czy są lepsze od tradycyjnego i dobrze znanego nam cukru? Co wybierać do słodzenia posiłków i przekąsek?
Cukier spożywczy – charakterystyka substancji
Cukier to substancja wykorzystywana do słodzenia żywności. Jest on powszechny w kuchni polskiej, gdyż wykorzystuje się go nie tylko do dań na słodko i deserów, ale także, w małej ilości, do wybranych dań wytrawnych. Ponadto źródłem cukru jest również żywność wysoko przetworzona, napoje gazowane i słodycze.
W Polsce najczęściej używamy cukru buraczanego, a od kilkunastu lat sławę zyskuje także cukier trzcinowy. Z punktu widzenia żywieniowego cukier buraczany i cukier trzcinowy, to przede wszystkim źródła węglowodanów prostych – cukrów. Cukry spożywcze nie zawierają białka, tłuszczów ani błonnika pokarmowego.
Czy warto spożywać cukier?
Zwolennicy spożywania klasycznego cukru przekonują, że jest on źródłem cennych składników odżywczych. Warto jednak wiedzieć, że cukier nierafinowany (buraczany i trzcinowy) może zawierać składniki mineralne, jednakże występują one w bardzo małej ilości, a w przypadku cukrów rafinowanych są to wielkości określane mianem śladowych. Z tego względu nie możemy powiedzieć, że cukier stanowi źródło składników mineralnych.
Co więcej, dla większości z nas cukier spożywczy obecny w codziennym żywieniu ma raczej negatywny wpływ. Mianowicie, my jako ludzie wykazujemy naturalną preferencję do smaku słodkiego. Ma to swoje uzasadnienie biologiczne. Smak słodki (cukier) oznacza łatwo dostępne źródło energii, co dla naszych przodków oznaczało przetrwanie. Obecnie mechanizm walki o przetrwanie nie znajduje już swojego uzasadnienia. Niestety, jak wskazują Eksperci, w XXI wieku jednym z największych wyzwań ochrony zdrowia jest rosnąca liczba osób z nadmierną masą ciała. W Europie nawet co 2 dorosła osoba cierpi z powodu otyłości. Jest to stan, który nie tylko utrudnia codzienne funkcjonowanie, ale także zwiększa ryzyko chorób serca, cukrzycy, wybranych typów nowotworów i przedwczesnej śmierci.
Czy słodziki są dobrym zamiennikiem cukru?
Wiedząc, że substancje słodzące nadają słodki smak żywności, a z drugiej strony nie dostarczają kalorii, mogą się wydawać ciekawą i interesującą alternatywą dla klasycznego cukru spożywczego. Niewątpliwie jest to kwestia warta rozważenia.
Jak wskazują Eksperci z Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, a także Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, słodziki powinny stanowić zamiennik cukru u osób, które mają nadmierną masę ciała, zaburzenia metabolizmu glukozy czy cukrzycę. Jednocześnie podkreśla się, że ważna jest zmiana podejścia do stylu życia ogółem. Konieczne jest włączenie odpowiedniej aktywności fizycznej i przestrzeganie zdrowej diety.
Substancje słodzące powinny być spożywane w umiarkowaniu i zgodnie z zaleceniami producenta. Jeszcze zanim włączymy je do diety, warto dowiedzieć się na ich temat nieco więcej i wybrać słodzik odpowiedni dla siebie. Przykładowo aspartamu nie mogą spożywać osoby chore na fenyloketonurię. Aby dowiedzieć się więcej o różnych słodzikach, zajrzyj tutaj: https://technologzywnosciradzi.pl/aspartam-11-faktow/. Spożywanie słodzików ma liczne korzyści. Dzięki temu, że większość obecnie dostępnych substancji słodzących nie jest trawiona, nie wpływa także na florę bakteryjną obecną w jamie ustnej. Dzięki temu słodziki takie jak aspartam czy ksylitol nie powodują próchnicy.
Słodziki, podobnie jak cukier, mogą być wykorzystywane do dań zarówno na ciepło, jak i na zimno. Jednakże, zanim zaczniemy stosować słodziki, należy poznać ich właściwości. Nie wszystkie słodziki mogą być poddawane obróbce termicznej.
Słodziki – czy są bezpieczne?
Substancje słodzące potencjalnie mają wiele zalet. Warto także wiedzieć, że spośród tych dostępnych na rynku, wybrać możemy zarówno słodziki pochodzenia naturalnego np. ksylitol czy erytrytol, jak i takie, których synteza odbywa się w laboratorium np. aspartam. I o ile słodziki naturalne zostały raczej dobrze przyjęte, o tyle nierzadko do słodzików syntetycznych podchodzimy z większą ostrożnością.
Analizując bezpieczeństwo substancji słodzących, warto wiedzieć, że wszystkie muszą mieć potwierdzony profil bezpieczeństwa przez EFSA (w Europie) lub FDA (w USA). Dopiero po wielu latach dokładnych badań, gdy brak szkodliwości zostanie potwierdzony, substancja trafia na rynek. Warto także wiedzieć, że co kilka lat wiedza jest aktualizowana. Zbierane są najnowsze doniesienia naukowe i w razie potrzeby zmieniana jest decyzja dotycząca pozwolenia do obrotu na rynku konsumenckim.
Kiedy warto włączyć cukier do diety?
Omawiając zastosowanie cukru, warto jednak pamiętać, że w wybranych sytuacjach jego obecność jest ważna. Przykładowo w żywieniu sportowców i osób zawodowo zajmujących się aktywnością fizyczną np. startujących w zawodach. W przypadku tych, których aktywność fizyczna jest na b. wysokim poziomie, cukier pomaga uzupełnić zapasy węglowodanów, które są niezbędne dla pracujących mięśni.
Podsumowując, decyzja o wyborze cukru bądź słodzików zawsze powinna być podejmowana indywidualnie. U osób zdrowych, regularnie uprawiających aktywność fizyczną, mających prawidłową masę ciała cukier może stanowić małą część diety. W przypadku pozostałych osób, zwłaszcza tych, które borykają się z nadmierną masą ciała, słodziki, przy braku innych przeciwwskazań, mogą stanowić lepszy wybór.
Bibliografia:
- Overweight and obesity – BMI statistics. Dostęp online, dane z 2019 r.
- Olszanecka – Glinianowicz i wsp. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, Instytutu Żywności i Żywienia im. prof. dra med. Aleksandra Szczygła w sprawie stosowania niskokalorycznych substancji słodzących. Nutrition, Obesity & Metabolic Surgery; 2019:1:6.
- Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Diabetologia Praktyczna 2019; 5:1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Via Medica.
- Wierzbicka. „Słodziki” – aspekty żywieniowe i zdrowotne. WSZECHNICA ŻYWIENIOWA SGGW, maj 2014.
- Koszowska i wsp. Cukier – czy warto go zastąpić substancjami słodzącymi? Nowa Medycyna 1/2014.
